Τι περιμένουμε το 2021 από την επιστήμη

Καθώς η επιστημονική κοινότητα συνεχίζει να δίνει μάχη με τον κορωνοϊό, το κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Science» έκανε κάποιες προβλέψεις για τις επιστημονικές εξελίξεις που μπορεί να ξεχωρίσουν το 2021.

Φως στην προέλευση του κορωνοϊού

Μετά τους εμβολιασμούς, ήλθε η ώρα να διερευνηθεί σε μεγαλύτερο βάθος το πώς ακριβώς ξεκίνησε η πανδημία.

Μια δεκαμελής διεθνής επιστημονική ομάδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) θα ταξιδέψει στην Κίνα αρκετές φορές μέσα στο έτος στο πλαίσιο μιας συστηματικής έρευνας για την προέλευση του κορωνοϊού, ένα θέμα πολιτικά ευαίσθητο με δεδομένη τη διαμάχη ΗΠΑ-Κίνας για τον «ένοχο». Μεταξύ άλλων, θα εξετασθεί αν όντως ο κορωνοϊός πρωτοεμφανίσθηκε σε νυχτερίδες, πότε, πού και πώς μεταπήδησε στους ανθρώπους, κατά πόσο υπήρξε κάποιο άλλο ενδιάμεσο ζώο που διευκόλυνε την μετάδοση στους ανθρώπους και πώς θα αποτραπεί να συμβεί κάποια παρόμοια ιογενής πανδημία στο μέλλον.

Νέα φάρμακα για την Covid-19

Παράλληλα με τους εμβολιασμούς, θα συνεχιστεί ο αγώνας των ερευνητών και των φαρμακευτικών εταιρειών για νέα «όπλα» κατά του κορωνοϊού, τα οποία τόσο θα δυσκολεύουν την μετάδοση, όσο και θα θεραπεύουν τα συμπτώματα της νόσου.

Το 2020 ελάχιστα φάρμακα (όπως η ρεμδεσιβίρη και η δεξαμεθαζόνη), τα οποία προορίζονταν για άλλες παθήσεις, είχαν περιορισμένα οφέλη για τους ασθενείς με κορωνοϊό. Φέτος, με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης και των υπερυπολογιστών, θα τεθούν στο μικροσκόπιο περίπου 600 υποψήφια πειραματικά φάρμακα. Ελπίζεται ότι θα βρεθεί, όπως και στην περίπτωση του ιού HIV του AIDS, κάποιο «κοκτέιλ» φαρμάκων που θα «φρενάρει» αποτελεσματικά τον κορωνοϊό. Όμως ίσως χρειαστούν περισσότερα χρόνια, εωσότου ολοκληρωθούν οι κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους.

Κλιματική αλλαγή

Το 2021 αναμένεται η έκτη επιστημονική έκθεση αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, οκτώ χρόνια μετά την πέμπτη παρόμοια έκθεση.

Περισσότεροι από 700 επιστήμονες συμμετείχαν στην έκτη έκθεση, που καθυστέρησε λόγω της πανδημίας και η οποία αναμένεται να δώσει ακόμη πιο καθαρή εικόνα για τις ανθρωπογενείς επιδράσεις στο κλίμα. Τα ευρήματα θεωρούνται ότι θα έχουν μεγαλύτερη αξιοπιστία χάρη σε μια νέα γενιά κλιματικών μοντέλων και σεναρίων προσομοίωσης που έχουν αναπτυχθεί στο μεταξύ. Το Νοέμβριο του 2021 θα πραγματοποιηθεί στη Γλασκώβη της Σκωτίας η επόμενη σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα, όπου ελπίζεται ότι θα ληφθούν πιο αποφασιστικά μέτρα με βάση τις επιστημονικές εισηγήσεις.

Νέα ρομποτικά ρόβερ στον ‘Αρη

Η προσεδάφιση στον «κόκκινο» πλανήτη αποτελούσε ανέκαθεν πονοκέφαλο για τις διαστημικές υπηρεσίες.

Από τα 18 σκάφη που έχουν σταλεί στην επιφάνεια του κατά τα τελευταία 50 χρόνια, τα οκτώ έχουν συντριβεί. Φέτος δύο ακόμη σκάφη -ένα αμερικανικό και ένα κινεζικό- θα επιχειρήσουν να κατέβουν στον ‘Αρη, φέρνοντας μαζί τους και ρομποτικά ρόβερ. Το Φεβρουάριο το -μεγέθους SUV- ρόβερ Perseverance προγραμματίζεται να φθάσει και να συλλέξει δείγματα που θα επιστραφούν στη Γη, ενώ την ίδια περίοδο θα φθάσει και η κινεζική αποστολή Tianwen-1 που θα θέσει σκάφος σε τροχιά και θα κατεβάσει ένα μικρότερο ρόβερ. Αν η Κίνα τα καταφέρει, θα είναι η πρώτη φορά που θα «πατήσει» στον ‘Αρη.

Η ώρα του μεγαλύτερου διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb

Μετά από διαδοχικές πολυετείς καθυστερήσεις, το φθινόπωρο αναμένεται η εκτόξευση -από ένα ευρωπαϊκό πύραυλο Ariane 5- του αμερικανικού διαστημικού τηλεσκοπίου, του μεγαλύτερου στον κόσμο, που αποτελεί τον διάδοχο του ιστορικού Hubble.

Με κάτοπτρο 6,5 μέτρων, το καλυμμένο με χρυσό και κόστους 8,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων James Webb θα έχει εξαπλάσια ισχύ σε σχέση με το Hubble και θα είναι αρκετά ευαίσθητο για να μπορεί να «δει» για πρώτη φορά τις ατμόσφαιρες σχετικά κοντινών εξωπλανητών.

Παρατήρηση των πρωτεϊνών πιο καθαρά από ποτέ

Οι βιολόγοι και άλλοι επιστήμονες ευελπιστούν ότι φέτος θα βελτιώσουν σημαντικά την ανάλυση του κρυο-ηλεκτρονικού μικροσκοπίου (Cryo-EM), καταφέρνοντας έτσι να μελετήσουν τις δομές των πρωτεϊνών με μεγαλύτερη λεπτομέρεια από κάθε άλλη φορά, κάτι που θα βοηθήσει σημαντικά στην κατανόηση διαφόρων ασθενειών.

Το Cryo-EM έχει μεγαλύτερες δυνατότητες από την πιο παραδοσιακή κρυσταλλογραφία ακτίνων-Χ και το 2020 για πρώτη φορά πέρασε το «κατώφλι» της ανάλυσης σε επίπεδο ατόμου, ενώ φέτος αναμένεται περαιτέρω πρόοδος.

Νέο αντικαρκινικό φάρμακο επί θύραις

Για περισσότερες από τρεις δεκαετίες, οι επιστήμονες ονειρεύονται να συρρικνώνουν τους όγκους μέσω αδρανοποίησης μιας πρωτεΐνης (KRAS) που διευκολύνει την ανάπτυξη αρκετών καρκίνων.

Έως τώρα δεν είχε βρεθεί τρόπος να μπλοκαριστεί η δράση της KRAS, αλλά φέτος αναμένεται να εγκριθούν από την αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) τα πρώτα φάρμακα γι’ αυτό το σκοπό, τα οποία μέσα στο 2020 έδειξαν ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε πειραματόζωα και μετά σε καρκινοπαθείς. Πρώτο αναμένεται να είναι η σοτορασίμπη (sotorasib) της εταιρείας Amgen για τον καρκίνο των πνευμόνων.

Ένα ακόμη βήμα για την παραγωγή ενέργειας από σύντηξη

Ο Joint European Torus (JET), ο μεγαλύτερος αυτή τη στιγμή αντιδραστήρας σύντηξης στον κόσμο, ο οποίος βρίσκεται στη Βρετανία και πρόσφατα αναβαθμίστηκε, αναμένεται να πετύχει την δημιουργία σημαντικών ποσοτήτων ενέργειας από σύντηξη.

Ισχυροί μαγνήτες συγκρατούν το καυτό πλάσμα μέσα στον αντιδραστήρα τύπου «τόκαμακ», έτσι ώστε οι ατομικοί πυρήνες να υφίστανται σύντηξη (το αντίστροφο της σχάσης ή διάσπασης) και να απελευθερώνουν ενέργεια, που μετατρέπεται σε ηλεκτρική. Ο ακόμη μεγαλύτερος αντιδραστήρας σύντηξης ITER βρίσκεται υπό κατασκευή στη Γαλλία και αναμένεται να αρχίσει να λειτουργεί το 2025.

Προστασία της βιοποικιλότητας στις ανοικτές θάλασσες

Ελάχιστα προστατεύεται έως τώρα η βιοποικιλότητα στα δύο τρία των ωκεανών και των ανοικτών θαλασσών που βρίσκονται πέρα από τις αιγιαλίτιδες ζώνες των κρατών.

Φέτος, για πρώτη φορά, ο ΟΗΕ αναμένεται να οριστικοποιήσει την πρώτη διεθνή συμφωνία που επιτρέπει τον καθορισμό προστατευμένων περιοχών και στις ανοικτές θάλασσες. Ένα νέο διεθνές επιστημονικό και τεχνικό σώμα, παρόμοιο με αυτό που εποπτεύει τη θαλάσσια ζωή πέριξ της Ανταρκτικής, πρόκειται να αξιολογήσει το προσχέδιο της διακρατικής συμφωνίας, η οποία θα προστατεύει καλύτερα το περιβάλλον και τους θαλάσσιους οργανισμούς στις λίγο-πολύ ανεξέλεγκτες ανοικτές θάλασσες.

Περισσότερο γενετικό φως στις αρχαίες κοινωνίες
Καθώς η ανάλυση του αρχαίου DNA και η αρχαιογενετική κάνουν συνεχείς προόδους, αναμένονται φέτος νέες μελέτες που θα ανοίξουν νέες ορίζοντες στην κατανόηση των αρχαίων κοινωνιών και των μαζικών μεταναστεύσεων του μακρινού παρελθόντος.

Μεταξύ άλλων, μπορεί να υπάρξουν ανακοινώσεις για την πατρίδα των βιβλικών Φιλισταίων της Παλαιστίνης, αλλά και περισσότερα πράγματα για την καταγωγή των Ελλήνων