Ι. Μπασιάς : Η ευχή για έξοδο από ορυκτά καύσιμα και η σκληρή πραγματικότητα

Ο πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων και Ενεργειακός Αναλυτής Ιωάννης Μπασιάς, αναλύει  στον 98.4  γιατί και μετά την Σύνοδο του COP28 για το κλίμα στο Ντουμπάι, η μετάβαση που επιχειρείται δεν είναι ενεργειακή,  αλλά οικονομική  σε παγκόσμιο επίπεδο και έχει επιπτώσεις στο ενεργειακό μείγμα, στο επισιτιστικό -διατροφικό σύστημα  και στις γεωπολιτικές-γεωστρατηγικές ανακατατάξεις. Όπως υποστηρίζει , ο  γραμμικός περίπατος μεταξύ 1,5 και 2 βαθμών κελσίου δεν λύνει το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τις εκλύσεις διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και μεθανίου (CH4) ούτε της συνδεόμενης υγειονομικής μόλυνσης. Και τα δύο αυτά μόρια του άνθρακα ήταν, είναι, και θα παραμείνουν χρήσιμα για την καθημερινότητα. Είναι άκρως εμπορικά για να ελπίζουμε ότι γρήγορα θα επέλθει δραστική μείωση εκλύσεων βιομηχανικής προέλευσης.

Όσον αφορά τα παλαιότερα επίπεδα ατμοσφαιρικού CO2 και τις αντίστοιχες θερμοκρασίες, η ομάδα επιστημόνων του διεθνούς ερευνητικού προγράμματος « Το Καινοζωικό CO2» δημοσίευσε πρόσφατα τα αποτελέσματά της στο Science. Η τελευταία φορά που το ατμοσφαιρικό CO2 έφτασε στα σημερινά επίπεδα ήταν πριν από 14 εκατομμύρια χρόνια, πολύ παλαιότερα από ότι υποστήριζαν προηγούμενες εκτιμήσεις, και πολύ παλαιότερα από την εμφάνιση του ανθρώπου και της βιομηχανίας. Καταλήγουν ότι η θερμότερη περίοδος εμφανίστηκε πριν από περίπου 50 εκατομμύρια χρόνια με το CO2 να φτάνει στο επίπεδο των 1.600 ppm (μερών ανά εκατομμύριο) και τις θερμοκρασίες έως και 12°C υψηλότερες από ότι σήμερα. Πέρα από τις εκτιμήσεις σε κλίμακα εκατομμυρίων ετών, εκτιμήσεις σε κλίμακα εκατονταετιών δείχνουν ότι η θερμοκρασία του πλανήτη θα αυξηθεί κατά +2°C  μέχρι το τέλος του αιώνα. Στα  τέλη του 1700 ο αέρας υπολογίζεται ότι περιείχε περίπου 280 ppm CO2, τώρα φτάνει τα 420 ppm, μια αύξηση περίπου 50% σε τρεις αιώνες που δεν λαμβάνει υπόψιν την αύξηση του πληθυσμού, ούτε την μείωση των δασικών εκτάσεων σε αυτούς τους τρείς αιώνες. Δυστυχώς, η ποσοστιαία συμβολή CO2 από τις βιομηχανικές δραστηριότητες του ανθρωπογενούς παράγοντα σε αυτήν την αύξηση δεν είναι πάντα λεπτομερής.

Το 2023 ο πλανήτης έχει μπει πιά στην φάση οικοδόμησης των ισορροπιών του μοντέλου της νέας οικονομικής μετάβασης. Η οικονομική μετάβαση πραγματοποιείται σε παγκόσμιο επίπεδο και έχει επιπτώσεις στο ενεργειακό μείγμα, στο επισιτιστικό καθεστώς και στις γεωπολιτικές/στρατιωτικές ανακατανομές. Από το 2000, και ιδιαίτερα μεταξύ 2011 και 2022, η οικονομική μετάβαση ακολουθούσε μια πορεία αναζήτησης με αποκορύφωμα την περίοδο 2019-2022 όπου η πανδημία, ο πόλεμος, και οι εκατέρωθεν κυρώσεις προσδιόρισαν την περίμετρο των μεγάλων οικονομικών μπλοκ. Η αρχική περίμετρος έχει ήδη φέρει στην επιφάνεια την δυσανασχέτηση των αναπτυσσόμενων χωρών, την διεύρυνση της παρουσίας των πετρελαιοπαραγωγών της μέσης ανατολής, της Κίνας, της Ινδίας και της εξέλιξης των BRICS που όπως φαίνεται θα ενσωματώσουν 15 τουλάχιστον γράμματα στο ακρωνύμιό τους. Τα ανωτέρω δείχνουν ότι κατευθυνόμαστε μάλλον προς αυξανόμενες εντάσεις των μεγάλων κρατών να επεκτείνουν ή να υπερασπιστούν τις σφαίρες επιρροής τους.

Η παραπληροφόρηση, ίσως όχι ηθελημένη, για τις πηγές και τις μορφές ενέργειας έχει παίξει μεγάλο ρόλο στην καθυστέρηση σωστών αποφάσεων. Πρώτα από όλα η ενέργεια δεν παράγεται από τον άνθρωπο αλλά μετασχηματίζεται από τον άνθρωπο. Ο πληθυσμός και το βιοτικό επίπεδο των λαών αναπτύσσονται, εν τούτοις, η διάμετρος της γης παραμένει η ίδια και αυτό θα απαιτήσει να γίνουν στο μέλλον, σημαντικά καινοτόμα τεχνολογικά βήματα ώστε να διατηρηθεί η πρόσβαση στην ενέργεια. Τέτοια βήματα οι σημερινές ΑΠΕ δεν εγγυώνται, και ο κίνδυνος συρρίκνωσης της οικονομίας πολλών αναπτυγμένων χωρών παραμένει. Για να έχει όλος ο πληθυσμός  της γης τις συνθήκες ζωής του δυτικού κόσμου θα χρειαστούν 1,7 πλανήτες γη. Θα χρειαστούν τόσα μέταλλα όσο χρειάστηκαν οι προηγούμενες 2500 γενιές, δηλαδή από την εποχή του Homo Sapiens! Το ανθρωπογενές CO2 κανονικά πρέπει να λαμβάνει υπόψιν την εκπνοή 8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, πληθυσμός που αυξήθηκε τα τελευταία 300 χρόνια και όχι μόνο της συμβολής των βιομηχανικών δραστηριοτήτων.

H άνοδος της θερμοκρασίας και οι επιπτώσεις της δεν αντιμετωπίζονται με την κατασκευή ανεμογεννητριών και φωτοβολταικών. Η εξάρτηση της κοινωνίας από τους υδρογονάνθρακες είναι ακόμη αναγκαία, δεν σχετίζεται μόνο με τις μεταφορές οι οποίες καταναλώνουν το 65 %  της παγκόσμιας παραγωγής. Υπάρχει ένα ευρύ πλέγμα παραγώγων του πετρελαίου και του φυσικού αερίου αναγκαίων για την γεωργία, την κτηνοτροφία, την φαρμακοβιομηχανία, τα συστήματα υγείας, την πετροχημεία, τις βιομηχανικές κατασκευές, την βιοτεχνία, αλλά και την τέχνη και την παιδεία. Χώρες με υψηλή βιομηχανική δραστηριότητα, στην Ευρώπη, Αμερική, και ιδιαίτερα Ασία που παρουσιάζει μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης, εκτός από τις επενδύσεις σε κλασσικές εναλλακτικές πηγές ενέργειας, συνεχίζουν να καταναλώνουν και να επενδύουν στην καύση του γαιάνθρακα σε καινούργιες μονάδες με οικονομικότερους  καταλύτες επεκτείνοντας το χρονικό όριο απελευθέρωσης από την καύση του γαιάνθρακα έως το 2038 ή ακόμα το 2050. Το αδιέξοδο των COP σχετίζεται με αυτούς τους λόγους.

Η ηλιακή και αιολική ενέργεια παράγουν ηλεκτρισμό μόνο και όχι συνεχώς, αλλά τα υπάρχοντα συστήματα μεταφορών, τα συστήματα τροφίμων, τα συστήματα θέρμανσης κτιρίων, τα συστήματα εξόρυξης πόρων, και οι διαδικασίες δημιουργίας παραγώγων εξαρτώνται ακόμη από το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον άνθρακα. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι η τροφή των μηχανών και χωρίς μηχανές το ΑΕΠ οποιασδήποτε χώρας  θα ήταν εκατοντάδες φορές μικρότερο. Κατά συνέπεια το πετρέλαιο, και σήμερα μαζί με το φυσικό αέριο, θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται στο βαθμό που οι άνθρωποι μπορούν να αντέξουν οικονομικά να αγοράσουν προϊόντα διύλισης και παράγωγα υδρογονανθράκων στις τιμές που χρειάζονται οι παραγωγοί για να συνεχίσουν να τα παράγουν

Όσο για την Ελλάδα θα ήτανε ανοησία να αγοράζει φυσικό αέριο για να παράγει μπλε υδρογόνο, ή να δανείζεται κεφάλαια για να κατασκευάσει ΑΠΕ ώστε να υποστηρίξει την ηλεκτρόλυση, προσβλέποντας στην παραγωγή πράσινου υδρογόνου, ενώ το υπέδαφός της και ιδιαίτερα το θαλάσσιο είναι 3,5 φορές μεγαλύτερο από το χερσαίο (το συνολικό είναι 630.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, το χερσαίο είναι 132.00) με σημαντικές πιθανότητες ύπαρξης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων όπως αυτά, ήδη εκμεταλλεύσιμα, της νοτιοανατολικής μεσογείου.